Zakład Poprawczy w Jerzmanicach-Zdroju, jako placówka resocjalizacyjna został powołany w celu rekonstrukcji negatywnej organizacji wadliwie kształtujących się w osobowości nieletniego postaw wobec siebie samego, innych ludzi i zasad współżycia społecznego.
Misją tej placówki jest przysposobienie ulegającego demoralizacji, dojrzewającego chłopca do pełnienia w niedalekiej przyszłości konstruktywnych ról społecznych poprzez kształtowanie w nim postaw twórczych, opartych na akceptowanym społecznie systemie wartości i ukierunkowanych na poszanowanie godności własnej i drugiego człowieka w poczuciu sprawstwa i odpowiedzialności za siebie i innych.
Podmiotem instytucjonalnych oddziaływań jest wychowanek, do którego skierowana jest profesjonalna oferta edukacyjna, wychowawcza i opiekuńcza. Staraniem wszystkich pracowników, wychowankom zakładu zapewnia się pełne bezpieczeństwo, możliwość samorealizacji, zdobycia cennych umiejętności i kompetencji społecznych oraz zawodowych, a także zdobycie wiedzy i wykształcenia na poziomie podstawowym oraz zasadniczym zawodowym.
Zakład poprawczy jako instytucja wychowania profesjonalnego, swoje zadania pełnić może skutecznie jedynie we właściwej współpracy ze swym środowiskiem lokalnym. Z pedagogicznego punktu widzenia ważne jest, więc powiązanie placówki resocjalizacyjnej z rozmaitymi instytucjami społeczności lokalnej i organizowanie z nimi współpracy, a także włączanie wychowanków do ich działalności.
W ramach współpracy ze środowiskiem wychowankowie pod opieką wychowawców, nauczycieli i instruktorów nauki zawodu uczestniczą w licznych zajęciach na rzecz środowiska lokalnego.
Najważniejszym celem takich zajęć jest ukształtowanie właściwych postaw związanych z podejściem do pracy i obowiązków, nauka odpowiednich zasad zachowania w środowisku otwartym, zapoznanie z zasadami wolontariatu, budowanie pozytywnych relacji z innymi, a także walka z uprzedzeniami. Od samego początku funkcjonowania tj. marca 1959 roku Zakład Poprawczy w Jerzmanicach-Zdroju czynnie uczestniczył w życiu środowiska lokalnego. Jeszcze w latach 60-tych, 70-tych i 80-tych wychowankowie pracowali przy budowie mieszkań pracowniczych w Jerzmanicach-Zdroju, przy budowie sieci wodociągowej w celu dostarczenia wody pitnej z Jerzmanic-Zdroju do Złotoryi, czy też przy budowie różnych obiektów użytecznych, jak np. piekarnia w Świerzawie. W ramach współpracy z legnicko-lubińskim przedsiębiorstwem budowlanym, które partycypowało w utrzymaniu grupy półwolnościowej, wychowankowie byli zatrudnieni przy różnych pracach budowlanych na obiektach lubińskich, a w późniejszym okresie również w kopalni. Przez wiele lat w ramach współpracy z PGR Jerzmanice-Zdrój wychowankowie pomagali przy żniwach, w porozumieniu z nadleśnictwem wykonywali prace pielęgnacyjne i nasadzali drzewa, natomiast dla Telekomunikacji Polskiej w Złotoryi wykonali prace ziemne pod położenie kabli telekomunikacyjnych. Chorągiew Legnicka korzystała z pomocy naszych podopiecznych m.in. podczas budowy walcowni miedzi w Chobieni, a Komenda Hufca ZHP w Złotoryi mogła zawsze liczyć na wychowanków zakładu poprawczego w zakresie fachowego przygotowania grup kwatermistrzowskich obozów harcerskich, w których również i nasi wychowankowie aktywnie uczestniczyli.
Po przemianach politycznych w 1989 roku zaszła konieczność zmian strategii oddziaływań resocjalizacyjnych i znalezienia innych form współpracy ze środowiskiem otwartym. Wraz ze zmianą społeczno – ekonomiczną przed kadrą placówki pojawiło się nowe wyzwanie, a mianowicie wdrożenie bardziej urozmaiconych form i nowatorskich metod pracy, opartych o wzbogaceniu działalności readaptacyjnej i reedukacyjnej o alternatywne formy z rozwiązań systemowych od dawna sprawdzonych w zachodniej cywilizacji.
Obecnie można stwierdzić, że realizacja statutowych zadań placówki w oparciu o szeroko rozumianą współpracę ze środowiskiem przebiega w trzech obszarach:
- Wykonanie określonych zadań na zasadzie wolontariatu.
- Działalność kulturalno – oświatowa.
- Zintensyfikowane działania sportowo – rekreacyjne.
W ostatnich latach nawiązaliśmy bądź rozwinęliśmy współpracę z następującymi partnerami:
- Lasy Państwowe Nadleśnictwo Złotoryja, Leśnictwo Jerzmanice-Zdrój – wychowankowie pomagają czyścić okoliczne lasy ze śmieci, które zalegają w formie dzikich wysypisk na terenie leśnictwa i regularnie oczyszczają teren przyzakładowego kompleksu leśnego z samosiejek oraz biorą udział w zalesianiu.
- Jednostka Poszukiwawczo – Ratownicza w Złotoryi z Bazą Lotniczą „BARYT” w Stanisławowie – podopieczni od kilku lat biorą czynny udział w pracach technicznych i szkoleniu specjalistycznym. Zajęcia obejmują między innymi, pomoc przy konserwacji i naprawach sprzętu oraz naukę podstawowych czynności ratowniczych. Wyróżniający się wychowankowie, mają możliwość udziału w różnego rodzaju kursach, w tym z zakresu ratownictwa medycznego i lotniczego rozpoznania zagrożeń.
- Komenda hufca ZHP w Złotoryi – wychowankowie naszej placówki przez szereg lat czynnie uczestniczyli w życiu harcerstwa złotoryjskiego będąc członkami drużyn harcerskich w ramach ruchu „Nieprzetarty Szlak” gdzie instruktorami harcerskimi byli wychowawcy i nauczyciele z naszej placówki. Obecnie współpraca opiera się na doraźnej pomocy harcerzom w konserwacji sprzętu obozowego, jak również przy pracach na rzecz społeczności lokalnej.
- PGP „BAZALT” w Wilkowie – podopieczni od kilkunastu lat uczestniczą w pracach rekultywacyjnych stawu poflotacyjnego oraz hałd usypanych z nienadającego się do przeróbki urobku bazaltowego, zalesiając te tereny.
- Złotoryjski Ośrodek Kultury i Rekreacji – pomoc w pracach porządkowych (np. w Kopalni Złota „Aurelia”) i drobnych pracach remontowych zaowocowała współpracą, dzięki której nasi wychowankowie mogą czynnie uczestniczyć w życiu kulturalnym Złotoryi.
- Klub Strzelecki „AGAT” w Złotoryi – prace naprawcze przy murze ogrodzeniowym w obrębie strzelnicy miejskiej.
- Urząd Miasta w Złotoryi – nasi wychowankowie brali udział w dużym i poważnym projekcie naprawy zabytkowych murów obronnych w Złotoryi, a także oczyszczali rzadko uczęszczane i bardzo zaśmiecone miejsca w mieście.
- Polski Związek Wędkarski, Koło w Złotoryi – zbieranie śmieci przy akwenach wodnych oraz wykonanie specjalnej wiaty dla osób niepełnosprawnych w ramach zajęć szkoleniowo - warsztatowych.
- Złotoryjskie Towarzystwo Tenisowe – wykonywanie drobnych prac porządkowo - remontowych na terenie kortów tenisowych.
- Złotoryjskie Towarzystwo Tradycji Górniczych – nasi podopieczni od wielu lat biorą udział przy pracach organizacyjnych podczas corocznych „Dymarek Kaczawskich” a także aktywnie uczestniczą w inscenizacjach historycznych.
- Komenda Hufca ZHP we Wrocławiu – współpraca polega na przygotowaniach grup kwatermistrzowskich obozów harcerskich a także uczestnictwu w tych obozach.
Skierowana poza mury działalność kulturalno – oświatowa obejmuje takie podmioty, jak:
- Gazeta Piastowska, Gazeta Złotoryjska i Info – nasi wychowankowie w ramach współpracy tworzą dla potrzeb mediów krzyżówki oraz inne łamigłówki szaradziarskie, w zamian za to mogą umieszczać na ich łamach swoje publikacje, reportaże, sprawozdania, wiersze i relacje z imprez zakładowych.
- Liceum Ogólnokształcące w Złotoryi – wychowankowie naszej placówki od wielu lat pomagają przy organizacji i prowadzeniu „Balu Mikołajkowego” dla dzieci niepełnosprawnych.
- Zespół Szkół Zawodowych w Złotoryi – nasi podopieczni wraz z grupą młodzieży w/w szkoły od kilku lat wspólnie wyjeżdżają na autokarową Pielgrzymkę Młodzieży Szkolnej na Jasną Górę.
- MONAR w Legnicy – organizacja corocznych Jasełek, na których nasi podopieczni występują jako główni aktorzy, grają na instrumentach, śpiewają, recytują, odtwarzają różne role; w zamian mają możliwość uczestnictwa w profesjonalnej indywidualnej terapii uzależnień.
- Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – aktywny udział naszej placówki podczas orkiestry, przekazywanie prac na licytację i występy wychowanków podczas koncertów muzycznych.
- Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu, Państwowa Wyższa Szkoła w Legnicy, Wyższa Szkoła Menadżerska w Legnicy, Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze – współpraca naszej placówki z wyższymi uczelniami w ramach umów pomiędzy władzami uczelni i kierownictwem zakładu umożliwia realizację praktyk studenckich i prowadzenie zajęć wychowawczych z naszymi podopiecznymi, a także organizowanie okazjonalnych wizyt studyjnych.
- Współpraca naszych pracowników z różnymi Stowarzyszeniami i Organizacjami na terenie Miasta, Gminy i Powiatu – nasi wychowankowie mogą uczestniczyć w różnego rodzaju przedsięwzięciach organizowanych przez w/w stowarzyszenia i organizacje np: obchody Dni Złotoryi, przeglądy artystyczne, spotkania autorskie, seanse filmowe, występy naszych zespołów hiphopowych na koncertach itp.
Sportowo i rekreacyjnie nasi podopieczni realizują się we współpracy z:
- Klubem Sportowym OLAWS Złotoryja – wychowankowie pomagają w przygotowaniu, prowadzeniu i sędziowaniu imprez organizowanych przez Klub na terenie Miasta i Powiatu (Mistrzostwa Złotoryi w Wyciskaniu Sztangi Leżąc, Mistrzostwa Siłaczy, Mistrzostwa Powiatu Złotoryjskiego w Badmintona, Ogólnopolska Akcja „Polska Biega”, Rowerowa Pielgrzymka na Jasną Górę itp.) w zamian mogą brać czynny udział w tych imprezach a najlepsi w nagrodę mogą wraz z zawodnikami klubu uczestniczyć w imprezach ogólnopolskich i zagranicznych (np. Maraton w Barcelonie).
- Kaczawską Ligą Amatorów Piłki Siatkowej – nasi wychowankowie wraz ze swoimi wychowawcami biorą udział w ligowych rozgrywkach piłki siatkowej.
- Komendą Policji w Legnicy – pomoc w organizacji „Dnia Dziecka” a także udział w tzw. „Biegu Papieskim”.
- Zespołem Szkół Zawodowych – obopólna współpraca na zasadzie organizacji i udziału w koedukacyjnych turniejach sportowych.
- Liceum Ogólnokształcącym – udział naszych wychowanków wraz z młodzieżą szkolną w spartakiadach młodzieży na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i krajowym a także udział w Memoriale Tadeusza Pietroszka.
- Ośrodkiem Sportu i Rekreacji w Legnicy – udział naszych podopiecznych w imprezach organizowanych przez OSiR „Bieg Zakochanych”, „Pólmaraton Lwa Legnickiego”, „Mistrzostwa Legnicy w Badmintona”.
- Firmą Kobud – udział naszych wychowanków w „Biegu Wulkanów” w zamian za przygotowanie i zabezpieczenie trasy oraz posprzątanie terenu po zawodach.
Społeczny odbiór wychowanków zakładu poprawczego dokonuje się zazwyczaj przez pryzmat utrwalonych stereotypów o negatywnej konotacji społecznej. Ideą podejmowanej przez nas współpracy ze środowiskiem lokalnym jest próba przełamywania barier wynikających z takiego postrzegania. Jesteśmy pewni, że co roku w naszym zakładzie znajdzie się garstka „odważnych inaczej,” młodzieńców, gotowych do konfrontacji, ale co najwyżej ze społecznymi oczekiwaniami, upatrujących swoich szans na samorealizację poza murem, w akceptowanych przez ogół formach.
Otwarcie się placówki na środowisko lokalne jest szczególnie pozytywnie postrzegane przez lokalną społeczność, o czym świadczą liczne dowody sympatii i podziękowania składane bezpośrednio na ręce pracowników i wychowanków w prasie, Internecie, podczas codziennych kontaktów.
Autor: Piotr Kocyła i Jacek Parański